Έλληνες, Αρβανίτες, και Αλβανοί

                                                                         Του Λεωνίδα Γ. Θεοχάρη

    Για την καταγωγή των Ελλήνων Αρβανιτών υπάρχουν πολλές θεωρίες, οι περισσότερες από τις οποίες δεν είναι και τόσο αξιόπιστες. Με το θέμα αυτό έχουν ασχοληθεί επί σειρά ετών πολλοί συγγραφείς και ερευνητές και παρά την εκ πρώτης όψεως διαφαινόμενη κάποια λεκτική ομοιότητα και σύγχυση, όμως υπάρχει σαφέστατη διαφορά. Οι συντριπτικά περισσότεροι συγγραφείς και ιστορικοί αποδέχονται και υποστηρίζουν ότι οι Αρβανίτες είναι πράγματι γνήσιοι και από αρχαιοτάτων χρόνων Έλληνες και δεν έχουν εννοιολογική και εθνολογική σχέση με τους Αλβανούς.

    Κατά τον γνωστό ιστορικό και βαλκανολόγο Αχιλλέα Λαζάρου, κοιτίδα των Αρβανιτών είναι η Βόρειος Ήπειρος, όπως και οι βορειότερες Αδριατικές περιοχές, όπου υπήρχαν ακμάζουσες ελληνικές πόλεις.

    Σε αυτή την ορεινή έκταση, μεταξύ Δυρραχίου, Χειμάρρας, Αυλώνας, Τεπελενίου, Αργυροκάστρου και Δελβίνου υπάρχει μια περιοχή με τοπωνύμιο «Άρβανον» και που ως εκ τούτου, οι κάτοικοί του, που ήσαν Έλληνες ή το ακριβέστερο Ηπειρώτες, αποκαλούνται Αρβανίτες, λόγω της καταγωγής τους αυτής, στην οποία κάνουν αισθητή την παρουσία τους από τους προϊστορικούς χρόνους.

    Η νότιος Αλβανία όλως αυθαιρέτως λέγεται Αλβανία ενώ είναι Ήπειρος, δηλαδή Ελληνική. Η κατά τον Αριστοτέλη αρχική κοιτίς των ελλήνων είναι χώρα ενιαία αδιαίρετος και κατά συνείδηση και πολιτισμόν από χιλιετηρίδων Ελληνική, από του Αμβρακικού κόλπου προς νότο μέχρι του ποταμού Γενούσου ή Σκούμπη προς βορρά και από του Ιονίου πελάγους προς δυσμάς μέχρι της οροσειράς της Πίνδου προς ανατολάς εκτεινόμενη και συνεχώς υπό πληθυσμού αμιγώς Ελληνικού κατοικούμενη. Τα προς βορρά όρια σύνορά της βρίσκονται κατά τον Στράβωνα, τον Θουκυδίδη, τον Πολύβιο, τον Σκύλακα αλλά και κατά τους Ρωμαίους Πλίνιο και Λομπώνιο βορειότερα της Εγνατίας οδού, από το Δυρράχιο προς το Γενούσο παρά τα Κλαυδιανά κατερχομένης και το ρουν του ποταμού προς Ελμπασάν ακολουθούσης. Την μακραίωνη αυτή παρουσία των Ελλήνων, ιστορούν πολλοί ξένοι επιστήμονες κυρίως Ιταλοί όπως ο Brasesio, Citti και πολλοί άλλοι.

    Το όνομα Αρβανίτης σύμφωνα με τους κανόνες της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας δηλώνει τόπο καταγωγής. Η λέξη προέρχεται από τη λέξη Άρβων, ονομασία της αρχαίας Ιλλυρικής πόλης και αρχικά σήμαινε τον κάτοικό της. Ο όρος Αλβανός φανερώνει Αλβανική εθνικότητα. Το όνομα Αλβανός, όπως και Αλβανία, κατά πολλούς, προέρχεται από το Αλβανόν όρος που είναι υψηλότερη κορυφή του Πάτιου όρους, το οποίο απέχει 20 χλμ από τη Ρώμη. Οι κάτοικοι της περιοχής αυτής (δηλαδή του Αλβανού όρους λέγονται Albani (Αλμπάνι-Αλβανοί.

    Σήμερα πολλοί, είτε λόγο παχυλής αμάθειας, είτε από δόλο και κακοβουλία συγχέουν ή ταυτίζουν το εννοιολογικό περιεχόμενο του όρου με εκείνο των Αλβανών.

    Η σύγχυση μεταξύ των λέξεων Αλβανός και Αρβανίτης δημιουργείται μόνο στην Ελληνική γλώσσα διότι φαίνεται να μοιάζουν οι δυο ηχητικά. Η ομοιότης είναι μόνο επιφανειακή. Τι κοινό μπορούν να έχουν ένας Σκιπτάρης και ένας Έλληνας αλβανόφωνος. Ίσως ο ένας να μπορεί να καταλαβαίνει μερικές λέξεις από τον άλλον. Αυτό δεν σημαίνει ότι είχαν ή έχουν ίδια Εθνική συνείδηση.

    Εξάλλου οι Αρβανίτες του Ελληνικού ελεύθερου σήμερα χώρου, όσο και εκείνοι της Ηπείρου που σήμερα κατέχεται από τους Σκεπτάρη, ακόμα και εκείνον που έφυγε για να αναζητήσει ασφαλέστερο τρόπο ζωής στην Ιταλία με τους Βενετούς ή με τη καταστροφή του Σκεντέρ Μπέη είναι Έλληνας, όσο δεν έχει καμία συνειδησιακή φθορά και κανένα είδος αμφισβήτησης μέσα του. Διαφορετικά κατατάσσεται στην ίδια κατηγορία εκείνων που αλλαξοπίστησαν, που προτίμησαν για κάποιο λόγο να παύσουν να είναι Έλληνες.

    Η Αλβανία κατά τους αρχαίους χρόνους δεν αναφέρεται ούτε ως φυλή ούτε ως έθνος. Μέχρι τον Ωρικό και το Γενούσο ποταμό εκτείνονταν οι Έλληνες Ηπειρώτες. Πέρα του Γενούσο (Σκούμπη) ήταν Ιλλύριοι. Η έρευνα της καθηγήτριας του Ιονίου πανεπιστημίου Έρας Βρανούση αποδεικνύει ότι ο όρος Αρβανίτης προηγείται χρονικά (11ος αιώνας) του όρου Αλβανός (14ος αιώνας) σύμφωνα με πολλούς ανθρωπολόγους, οι Αλβανοί ή Σκιπέτες διαφέρουν σημαντικά από εκείνους που κατοικούν στη περιφέρεια νότια του Γενούσου.

    Διαπρεπείς ιστορικοί της νεοτέρας Ελληνικής ιστορίας (Κων/νος Παπαρρηγόπουλος, Τάσος Νερούτσος, Σπυρίδων Λάμπρος, Κων/νος Ζάβας, Κώστας Μπίρης, Κώστας Καραστάθης, Βασίλειος Κραψίτης, Πέτρος Φουρίκης, Μαρία Μιχαήλ Δέδε, Σπύρος Κασελίμης, Δημήτριος Ευαγγελίδης, Αχιλλέας Λαζάρου και άλλοι) δέχονται και μάλιστα με απόλυτο τεκμηριωμένο τρόπο, ότι οι Αρβανίτες είναι Έλληνες και ότι δεν έχουν απολύτως φυλετική ή εθνολογική σχέση με τους Αλβανούς, διότι παρά την Αλβανοφωνία τους, παλαιόθεν είχαν πλείστος συνείδηση της Ελληνικής καταγωγής τους. Επίσης γίνεται δεκτό ότι από τους Έλληνες Αρβανίτες ανεδείχθησαν μεγάλες πνευματικές και πολιτικές προσωπικότητες και αξιόλογοι ηγέτες και πρωταγωνιστές στους διάφορους εθνικούς αγώνες της πατρίδας μας, πολλοί εκ των οποίων θυσιάστηκαν στα πεδία των μαχών για την Ελλάδα και αλλού διακρίθηκαν στους εθνικούς μας αγώνες για την ελευθερία και τη δημοκρατία. Συγκεκριμένα, ο μεγάλος θαλασσομάχος και μετά οι πρωθυπουργοί της Ελλάδας Κων/νος Κανάρης, Κίτσος Τζαβέλας, Γεώργιος Κουντουριώτης, Αντώνιος Κριεζής, Δημήτριος Βούλγαρης, Αθανάσιος Μιαούλης, Διομήδης Κυριάκος, Αλέξανδρος Κορυζής, Πέτρος Βούλγαρης, Αλέξανδρος Διομήδης-Κυριάκος, Εμμανουήλ Ρεπούλης, ο ηρωικός ναύαρχος Ανδρέας Μιαούλης, ο μεγάλος στρατηγός και πρωταγωνιστής του 1821 Οδυσσέας Ανδρούτσος και πολλούς άλλους.

    Ο αείμνηστος ιστορικός Σαράντος Καργάκος γράφει: "Σε κανένα μέρος της Ελλάδας οι Αρβανίτες ονόμασαν ούτε ονομάζουν τους εαυτούς τους Αλβανούς διότι την Αλβανοφωνία τους παλαιόθεν είχαν πλείστοι συνείδηση Ελληνικής καταγωγής."

    Ο γενικός προνοητής του Μοριά Μάρκος Βαρβαρήγος έγραφε το 1479 προς τους Γερμανούς: "Οι Αρβανίτες και οι Έλληνες δεν είναι παρά μόνο λαός που μισεί κάθε ξένος". Και στα πρακτικά της Ενετικής Γερουσίας το 1471 βρίσκεται καταχωρημένη η εξής αναφορά της Μονεμβασιάς. "Το μεγαλύτερο μέρος των μισθοφόρων είναι Έλληνες και Αρβανίτες Έλληνες".

    Το 1927 ο Herbeit Lewis αποφαίνεται: "Νεότερες φιλολογικές έρευνες δεν παραδέχονται ότι οι Αλβανοί κατάγονται από τους Ιλλύριους". Εξίσου κατηγορηματικός παρουσιάζεται το 1938 και ο Hans Krahe ο οποίος αναγνωρίζεται από τους πλέον ειδικούς στην Ιλλυρική γλώσσα (Ευαγγελίδης Δημητρίου).

    Ο Lapidan προσδιορίζει δε τη πατρίδα των Αλβανών στο εσωτερικό της χερσονήσου Αίμου, στο τρίγωνο Νίσσα (Nis)- Σόφια-Σκόπια, μακριά από τα παράλια του Ιονίου, τεκμηριώνει την άποψή του ως εξής: "Η απουσία τοπωνύμιων Ιλλυρικής προέλευσης στο έδαφος της σημερινής Αλβανίας έχει αναγκάσει τους επιστήμονες να αναζητούν την πατρίδα του Αλβανικού λαού σε περιοχή του εσωτερικού της Βαλκανικής χερσονήσου.

    Ο Τούρκος καθηγητής Ahmet Aydines διατείνεται ότι "Η σημερινή Αλβανία ουδεμίαν σχέση έχουν με τους Ιλλύριους αλλά και από πάσης πλευράς εξεταζόμενοι αποδεικνύονται πλήρως Τούρκοι, κοίτις των υπήρξε το σημερινό Αζερμπαϊτζάν".

    Τον Ελληνικό εθνικό χαρακτήρα και τη μακραίωνη αρχαιότητα των Ηπειρωτών μαρτυρούν η τοπωνυμία και η ανθρωπωνυμία. Την πρώτη προσκομίζει ο Georgin τονίζοντας: "Στην Ήπειρο τα τοπωνύμια είναι πολύ αρχαία και μόνο Ελληνικής προελεύσεως. Τη δεύτερη παρουσιάζει ο Masson καταλήγοντας στο ακόλουθο συμπέρασμα: "Όσον αφορά τις Ελληνικές χώρες, τις κοντινές με την Ιλλυρία όπως η Ήπειρος και η Ακαρνανία, μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι πράγματι δεν υπέστη σαν επίδραση από βορρά σε πείσμα θεωριών που διατυπώνουν με βάση επιφανειακή ερμηνεία τούτου ή εκείνου του ονόματος.

    Ο Τίτος Γιοχάλας στη σημαντική μονογραφία του με τίτλο "Αλβανολογία και ερασιτεχνισμός" τονίζει: τελευταία έχει παρατηρηθεί ένα αυξημένο ενδιαφέρον για τα Αρβανίτικα, τόσο από τους δικούς μας όσο και από ξένους. Δυστυχώς οι ερευνητές αυτοί- με ελάχιστες εξαιρέσεις- όχι μόνον αγνοούν την Αλβανική, αλλά έχουν πλημμελή γνώση της Ελληνικής, όσο και των Αρβανίτικων. Αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται κείμενα Αρβανίτικα με πληθώρα από τραγικά σφάλματα, δημιουργώντας σοβαρότατα προβλήματα στον ανυποψίαστο μελετητή που στηριζόμενος στα κείμενα αυτά, θα θελήσει να καταλήξει σε μικρά "γλωσσικά σφάλματα".

    Ο Χρήστου Χρήστος γράφει: "Οι Αρβανίτες Έλληνες πρωταγωνίσθησαν ολόψυχα και θαρραλέα και πολλοί θυσιάστηκαν σε πολλούς αγώνες της πατρίδας μας, όπως το 1821, κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο του 1912-1913, στην εκστρατεία της χώρας μας και στη Μικρά Ασία 1919-1922 και στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο 1940-1941.

    Ο Κων/νος Παπαρρηγόπουλος, για πολλούς ο μεγαλύτερος ιστορικός των νεότερων χρόνων, έχει γράψει: "Μετά την άλωση της Πόλης και το χαμό του Ελληνικού πληθυσμού στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα, το δέντρο του Ελληνισμού μπολιάστηκε από τους Έλληνες Αρβανίτες και έτσι μπόρεσε να ζήσει να δυναμώσει και να ελευθερωθεί".

    Ο Φράσαρης, αρχηγός του Τούρκικου στρατού κατά το 1854, ερίσας προς συνάρχοντας Τούρκους έρριψεν αυτοίς την ύβριν, ότι αυτός δεν είναι κονιάρης, αλλά έχει προγόνους τους αρχαίους Έλληνας" (Λ. Μπέλλου Αλβανικά Αθήνα 1903)

    Κατά δε τον Κώστα Μπίρη, που ερεύνησε βαθύτατα το θέμα παρά τις εξ αντικειμένου δυσχέρειες προσπελάσεως αρχείων και βιβλιοθηκών: "Οι κάτοικοι του Άρβανου ήσαν άσχετοι προς τους Αλβανούς ως προς την Εθνικότητα, τη θρησκεία και το φυλετικό χαρακτήρα. Και μόνον ως προς τη γλώσσα οι βορειοηπειρώτες αυτοί, επειδή γειτόνευαν άμεσα με τους Αλβανούς και είχαν επικοινωνία και συναλλαγές μαζί τους, μιλούσαν μια μικτή Ελληνοαρβανίτικη γλώσσα, τα Αρβανίτικα, που διαφέρουν πολύ από τη γλώσσα των Αλβανών, πράγμα που και στα χρόνια μας έγινε αντιληπτό κατά τον πόλεμο του 1940.

    Οι Αλβανοί μετά την απελευθέρωση της Ηπείρου από τη Τουρκία το 1913 πέτυχαν τη δημιουργία ανεξάρτητου κρατιδίου με τη συνθήκη του Λονδίνου (1715 - 1913). Μετά τη αναγνώριση και την εγγύηση της ανεξαρτησίας του στο Λονδίνο υπό τις μεγάλες δυνάμεις, τα σύνορα του νέου κράτους καθορίστηκαν με πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (17/12/1913).

    Η Αλβανική εθνική συνείδηση είναι η τελευταία που εμφανίστηκε στα Βαλκάνια. Το 1878 με τη λίγκα της Πριζρένης-Κοσσυφοπεδίου και με ακόμη μεγαλύτερη σαφήνεια με τα κείμενα των Χριστιανών Ορθόδοξων Αλβανών ή Βλάχων της Κορυτσάς.

    Η Ελλάδα η οποία ως γνωστών κατείχε τότε τη Βόρεια Ήπειρο μέχρι το Μπεράτι, ύστερα από ισχυρή πίεση που της ασκήθηκε από τις μεγάλες δυνάμεις και τον εκβιασμό ότι δεν θα παραδώσουν τα νησιά του Αιγαίου, αναγκάστηκε να διατάξει την υποχώρηση των στρατευμάτων από τη Β. Ήπειρο. Ο υπουργός εξωτερικών της Ιταλίας Τζουλιάνο δήλωνε στον Έλληνα πρεσβευτή στη Ρώμη το 1913: "Αναγνωρίζω ότι το Αργυρόκαστρο και η Κορυτσά είναι Ελληνικές, τα δίκαια όμως ενός μικρού κράτους, όπως η Ελλάδα, δεν είναι δυνατόν να υπερισχύσουν των συμφερόντων μιας μεγάλης δύναμης όπως η Ιταλία.

    Επομένως δεν επιτρέπεται καμία απολύτως σύγχυση μεταξύ των Ελλήνων Αρβανιτών και των Αλβανών οι οποίοι και δεν έχουν οποιαδήποτε εθνολογική ή φυλετική σχέση και ομοιότητα.

    Κλείνουμε αυτή τη μικρή εργασία με μια ορισμένη παρατήρηση γύρω από το ευαίσθητο θέμα των δραστηριοτήτων ξένων κέντρων που επιχειρούν να δημιουργήσουν θέματα με τη προώθηση απόψεων περί ταυτίσεως των Αρβανιτόφωνων Ελλήνων με τους Αλβανούς και επομένως να δημιουργηθεί ζήτημα "Αλβανικής μειονότητας" στην Ελλάδα.

    Σήμερα είναι επιστημονικός παραδεκτό ότι "η ομιλούμενη γλώσσα δεν αποτελεί πάντοτε απόλυτο εθνολογικό κριτήριο ταξινόμησης μιας συγκεκριμένης εθνικής ομάδας" και ότι πλέον "αποφασιστικοί παράγοντες για τον εθνικό προσδιορισμό ενός πληθυσμού θεωρούνται η καταγωγή και η εθνική συνείδηση των μελών τους".