Του Λεωνίδα Γ. Θεοχάρη
Για την καταγωγή των Ελλήνων Αρβανιτών υπάρχουν πολλές θεωρίες, οι περισσότερες από τις οποίες δεν είναι και τόσο αξιόπιστες. Με το θέμα αυτό έχουν ασχοληθεί επί σειρά ετών πολλοί συγγράψεις και ερευνητές και παρά την εκ πρώτης όψεως διαφαινόμενη κάποια λεκτική ομοιότητα και σύγχυση, όμως υπάρχει σαφέστατη διαφορά. Οι συντριπτικά περισσότεροι συγγραφείς και ιστορικοί αποδέχονται και υποστηρίζουν ότι οι Αρβανίτες είναι πράγματι γνήσιοι και από αρχαιοτάτων χρόνων Έλληνες και δεν έχουν εννοιολογική και εθνολογική σχέση με τους Αλβανούς.
Κατά τον γνωστό ιστορικό και βαλκανολόγο Αχιλλέα Λαζάρου, κοιτίδα των Αρβανιτών είναι η Βόρειος Ήπειρος, όπως και οι βορειότερες Αδριατικές περιοχές, όπου υπήρχαν ακμάζουσες ελληνικές πόλεις.
Σε αυτή την ορεινή έκταση, μεταξύ Δυρραχίου, Χειμάρρας, Αυλώνας, Τεπελενίου, Αργυροκάστρου και Δελβίνου υπάρχει μια περιοχή με τοπωνύμιο «Άρβανον» και που ως εκ τούτου, οι κάτοικοί του, που ήσαν Έλληνες ή το ακριβέστερο Ηπειρώτες, αποκαλούνται Αρβανίτες, λόγω της καταγωγής τους αυτής, στην οποία κάνουν αισθητή την παρουσία τους από τους προϊστορικούς χρόνους.
Η νότιος Αλβανία όλως αυθαιρέτως λέγεται Αλβανία ενώ είναι Ήπειρος, δηλαδή Ελληνική. Η κατά τον Αριστοτέλη αρχική κοιτίς των ελλήνων είναι χώρα ενιαία αδιαίρετος και κατά συνείδηση και πολιτισμόν από χιλιετηρίδων Ελληνική, από του Αμβρακικού κόλπου προς νότο μέχρι του ποταμού Γενούσου ή Σκούμπη προς βορρά και από του Ιονίου πελάγους προς δυσμάς μέχρι της οροσειράς της Πίνδου προς ανατολάς εκτεινόμενη και συνεχώς υπό πληθυσμού αμιγώς Ελληνικού κατοικούμενη. Τα προς βορρά όρια σύνορά της βρίσκονται κατά τον Στράβωνα, τον Θουκυδίδη, τον Πολύβιο, τον Σκύλακα αλλά και κατά τους Ρωμαίους Πλίνιο και Λομπώνιο βορειότερα της Εγνατίας οδού, από το Δυρράχιο προς το Γενούσο παρά τα Κλαυδιανά κατερχομένης και το ρουν του ποταμού προς Ελμπασάν ακολουθούσης. Την μακραίωνη αυτή παρουσία των Ελλήνων, ιστορούν πολλοί ξένοι επιστήμονες κυρίως Ιταλοί όπως ο Brasesio, Citti και πολλοί άλλοι.
Το όνομα Αρβανίτης σύμφωνα με τους κανόνες της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας δηλώνει τόπο καταγωγής. Η λέξη προέρχεται από τη λέξη Άρβων, ονομασία της αρχαίας Ιλλυρικής πόλης και αρχικά σήμαινε τον κάτοικό της. Ο όρος Αλβανός φανερώνει Αλβανική εθνικότητα. Το όνομα Αλβανός, όπως και Αλβανία, κατά πολλούς, προέρχεται από το Αλβανόν όρος που είναι υψηλότερη κορυφή του Πάτιου όρους, το οποίο απέχει 20 χλμ από τη Ρώμη. Οι κάτοικοι της περιοχής αυτής (δηλαδή του Αλβανού όρους λέγονται Albani (Αλμπάνι-Αλβανοί.
