Τελεί υπό την αιγίδα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» και υλοποιείται με στρατηγικούς εταίρους, την Περιφέρεια Πελοποννήσου και τους Δήμους, Ανατολικής Μάνης, Δυτικής Μάνης, Καλαμάτας, Κορινθίων, Μονεμβασίας, Ναυπλιέων, Πύλου - Νέστορος, Τρίπολης, Μεσσήνης, Οιχαλίας, Τριφυλίας, σε συνεργασία με την «Πρωτοβουλία 1821-2021».
Με κεντρικό μήνυμα «Κι εγώ στο Μοριά», το πρόγραμμα δημιουργήθηκε για να τιμήσει την επέτειο των 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης.
Το «Μοριάς 21» προσκαλεί τους απανταχού Έλληνες ν’ ανταμώσουν στην Πελοπόννησο και να ζήσουν την ιστορία του τόπου, όπου εδραιώθηκε ο Αγώνας για την Ανεξαρτησία, μέσα από θεματικές διαδρομές και βιωματικές ή διαδραστικές εμπειρίες.
Μέσα από 21 ειδικά σχεδιασμένες θεματικές διαδρομές όλοι οι Έλληνες, θα μάθουμε από κοντά τα γεγονότα της Επανάστασης, στην Πελοπόννησο, ταξιδεύοντας σε 8 εμβληματικές πόλεις και συνολικά 11 προορισμούς. Οι θεματικές διαδρομές, εμπλουτίζονται με βιωματικές εμπειρίες από την Ιστορία, την Τέχνη, τη Γαστρονομία και τη Φύση του τόπου αυτού.
Την επιστημονική τεκμηρίωση του προγράμματος έχει αναλάβει το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, με τον συντονισμό του Καθηγητή, Νικόλαου Ζαχαριά, και την εποπτεία σε θέματα τεκμηρίωσης του ομότιμου Καθηγητή, Θάνου Βερέμη, και του Καθηγητή Θανάση Χρήστου. Οι δράσεις του προγράμματος θα αρχίσουν να ξεδιπλώνονται σταδιακά το επόμενο διάστημα.
Η 8η από τις 21 θεματικές διαδρομές αφορά και την περιοχή μας και περιλαμβάνει:
8. Τριήμερο από Κυπαρισσία
1η Μέρα: Στα μονοπάτια των Αγωνιστών. Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Παπατσωραίοι, Γιαννάκης Γκρίτζαλης, Μητροπέτροβας
Εισαγωγή
Γενέτειρες, κρησφύγετα, ορμητήρια, τόποι διαμονής σπουδαίων αγωνιστών, πριν και μετά από την Επανάσταση, όπως ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (1770-1843), ο Δημήτρης Παπατσώρης (1770-1835), ο Γιαννάκης Γκρίτζαλης (1791-1834), ο Μητροπέτροβας (1745-1838). Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα Σουλιμοχώρια, όπου κατοικούσαν οι αρβανίτικης καταγωγής Ντρέδες, που φημίζονταν για τη γενναιότητα και τον σκληραγωγημένο τρόπο ζωής τους.
Στάσεις
Αφετηρία: Κυπαρισσία
1. Σιδηρόκαστρο: λημέρι κλεφτών στα προεπαναστατικά χρόνια. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, κατά διάρκεια του διωγμού των κλεφτών, το 1806, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης βρήκε καταφύγιο εδώ και λέγεται ότι ξαπόστασε με τους συντρόφους του στον ίσκιο του αιωνόβιου ασφένδαμου του χωριού, που βρίσκεται δίπλα σε μικρή βρύση. Το Σιδηρόκαστρο υπήρξε εστία σθεναρής αντίστασης στις δυνάμεις του Ιμπραήμ, οι οποίες μετά από αιματηρή μάχη πυρπόλησαν το χωριό.
2. Άνω Δώριο (πρώην Σουλιμά): πατρίδα της ιστορικής σουλιμαίικης φάρας των Τζωραίων, από την οποία καταγόταν ο ιερέας Δημήτριος Παπατσώρης, ο οποίος όρκισε τους συντοπίτες του Ντρέδες στην Επανάσταση τον Μάρτιο του 1821, και έμελλε να διακριθεί σε πολλές σημαντικές μάχες που δόθηκαν στον Μοριά. Στο κέντρο του χωριού έχει αναγερθεί μνημείο προς τιμήν των Ντρέδων που θυσιάστηκαν για την ελευθερία.
3. Ψάρι: γενέτειρα του θρυλικού προεπαναστατικού κλέφτη Μάρκου Ντάρα, καθώς και μιας εμβληματικής - μάλλον παραγνωρισμένης - φυσιογνωμίας της Επανάστασης, του Γιαννάκη Γκρίτζαλη. Κατά τη δεύτερη επέλαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, το Ψάρι αποτέλεσε πεδίο μάχης ανάμεσα στους οχυρωμένους Ντρέδες (συμπεριλαμβανομένων και των γυναικών του χωριού) και τους Τουρκοαιγυπτίους, οι οποίοι υπέστησαν σημαντικές απώλειες.
4. Άνω Μέλπεια (πρώην Άνω Γαράντζα): η γενέτειρα του κλεφτοκαπεταναίου Μητροπέτροβα. Γεννηθείς το 1745, και έχοντας πολεμήσει στα Ορλωφικά, ο Μητροπέτροβας ήταν ήδη ένας μπαρουτοκαπνισμένος βετεράνος 76 ετών όταν ξέσπασε η Επανάσταση. Το προχωρημένο της ηλικίας του δεν τον απέτρεψε να πάρει μέρος και να διακριθεί σε κρίσιμες μάχες όπως στο Βαλτέτσι και στην άλωση της Τριπολιτσάς· μάλιστα, ο Φωτάκος λέει ότι ήταν «το καλύτερο τουφέκι της Μεσσηνίας».
Γειτονικά σημεία ενδιαφέροντος
Διαβολίτσι, ιστορικό χωριό της Μεσσηνίας, με αξιοσημείωτη προσφορά αγωνιστών στην Επανάσταση· Ραμοβούνι: η γενέτειρα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ο οποίος ήρθε στον κόσμο το 1770, εν μέσω γενικού ξεσηκωμού στον Μοριά, στη διάρκεια των Ορλωφικών. Όπως ο ίδιος θυμάται στα Απομνημονεύματά του: «Ἐγεννήθηκα εἰς ἕνα βουνό, εἰς ἕνα δένδρο ἀποκάτω, εἰς τὴν παλαιὰν Μεσσηνίαν, ὀνομαζόμενον Ραμαβούνι». Σήμερα, κοντά εκκλησάκι του Αγίου Στεφάνου, ανάμεσα σε βελανιδιές και δροσερές πηγές, ορθώνεται επιβλητικός έφιππος ανδριάντας του Γέρου του Μοριά.
2η Μέρα:
Μοναστήρια της Επανάστασης. Μονή Αγίου Νικήτα Σελλά, Μονή Βουλκάνου
Εισαγωγή
Ιστορικά μοναστήρια που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διάρκεια της Επανάστασης.
Στάσεις
Αφετηρία: Κυπαρισσία
1. Ιερά Μονή Αγίου Νικήτα Σελλά: λέγεται ότι στις 15 Σεπτέμβρη 1827, οι Σελλαίοι αγωνιστές, που πήραν τα όπλα για να υπερασπιστούν τον τόπο τους απέναντι στην επικείμενη επίθεση των δυνάμεων του Ιμπραήμ, γονάτισαν να προσευχηθούν κάτω από τις υπεραιωνόβιες αριές στον προαύλιο χώρο της μονής.
2. Ιερά Μονή Βουλκάνου: η Παλαιά Μονή Βουλκάνου συνέβαλε στον Αγώνα με την προσφορά τροφίμων και σημαντικών χρηματικών ποσών, ενώ παράλληλα παρείχε καταφύγιο σε κυνηγημένους οπλαρχηγούς και αμάχους. Το 1825 πυρπολήθηκε από τον Ιμπραήμ. Μετά από ανηφορική πεζοπορία διάρκειας περίπου 1 ώρας 30 λεπτών από τη Νέα στην Παλαιά Μονή, ο επισκέπτης έρχεται αντιμέτωπος με μιαν αλησμόνητη θέα της γύρω περιοχής.
Γειτονικά σημεία ενδιαφέροντος
Αετός: γενέτειρα του αγωνιστή της Επανάστασης, καπετάν Αναγνώστη Γκότση, πεδίο μάχης ανάμεσα σε Ντρέδες της περιοχής και σε τμήμα του Τουρκοαιγυπτιακού στρατού του Ιμπραήμ (Απρίλιος 1827).
Εισαγωγή
Ιστορικά μοναστήρια που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διάρκεια της Επανάστασης.
Στάσεις
Αφετηρία: Κυπαρισσία
1. Ιερά Μονή Αγίου Νικήτα Σελλά: λέγεται ότι στις 15 Σεπτέμβρη 1827, οι Σελλαίοι αγωνιστές, που πήραν τα όπλα για να υπερασπιστούν τον τόπο τους απέναντι στην επικείμενη επίθεση των δυνάμεων του Ιμπραήμ, γονάτισαν να προσευχηθούν κάτω από τις υπεραιωνόβιες αριές στον προαύλιο χώρο της μονής.
2. Ιερά Μονή Βουλκάνου: η Παλαιά Μονή Βουλκάνου συνέβαλε στον Αγώνα με την προσφορά τροφίμων και σημαντικών χρηματικών ποσών, ενώ παράλληλα παρείχε καταφύγιο σε κυνηγημένους οπλαρχηγούς και αμάχους. Το 1825 πυρπολήθηκε από τον Ιμπραήμ. Μετά από ανηφορική πεζοπορία διάρκειας περίπου 1 ώρας 30 λεπτών από τη Νέα στην Παλαιά Μονή, ο επισκέπτης έρχεται αντιμέτωπος με μιαν αλησμόνητη θέα της γύρω περιοχής.
Γειτονικά σημεία ενδιαφέροντος
Αετός: γενέτειρα του αγωνιστή της Επανάστασης, καπετάν Αναγνώστη Γκότση, πεδίο μάχης ανάμεσα σε Ντρέδες της περιοχής και σε τμήμα του Τουρκοαιγυπτιακού στρατού του Ιμπραήμ (Απρίλιος 1827).
Ανδρομονάστηρο: οχυρό βυζαντινό μοναστήρι, καταφύγιο αγωνιστών και άμαχου πληθυσμού στη διάρκεια της Επανάστασης, υπέστη φθορές από τις δυνάμεις του Ιμπραήμ. Εύα (πρώην Ναζήρι): η γενέτειρα του οπλαρχηγού Δημήτριου Παπατσώνη. Σημαντικό αξιοθέατο του χωριού αποτελεί ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή αλλιώς η Εκκλησία των Σαράντα Ημερών, που χτίστηκε με πρωτοβουλία του Αναγνώστη Παπατσώνη (ο πατέρας του Δημητρίου), από Λαγκαδινούς πρωτομάστορες, το 1811, μέσα σε μόλις σαράντα ημέρες, όπως όριζε η απαραίτητη Σουλτανική άδεια οικοδόμησης (σε αντίθετη περίπτωση, αν ο ναός παρέμενε ημιτελής μετά από σαράντα ημέρες, έπρεπε να γκρεμιστεί).
Ανδρούσα: η πόλη απελευθερώθηκε στις 24 Μαρτίου 1821, μια μέρα μετά την απελευθέρωση της Καλαμάτας, οι Τούρκοι πολιορκήθηκαν στο Κάστρο της Ανδρούσας, που έπεσε μετά από τη συμβολή του Μεσσήνιου οπλαρχηγού Μητροπέτροβα, ο Τριπολιτσιώτης επίσκοπος Ανδρούσης, Ιωσήφ διετέλεσε Μινίστρος (Υπουργός) της Θρησκείας του επαναστατημένου ελληνικού κράτους μεταξύ 1822-25, όσο η κυβέρνηση βρισκόταν στην Κόρινθο, ο Ιωσήφ εξέδωσε προκήρυξη «προς πάσαν την Πελοπόννησον», με την οποία καθιερωνόταν ο εορτασμός της νίκης στο Βαλτέτσι.
Βασιλάδα: οι υπεραιωνόβιες ελιές κοντά στο παλιό και το νέο χωριό, συγκαταλέγονται στα λιγοστά δέντρα που επιβίωσαν από τις πυρκαγιές που προξένησαν οι δυνάμεις του Ιμπραήμ στην ευρύτερη περιοχή.
3η Μέρα: Στα ίχνη του Ιμπραήμ...
Εισαγωγή
Χωριά, φρούρια, ταμπούρια, πεδία μαχών, μνημεία που συνδέονται με τις πολεμικές επιχειρήσεις του τουρκοαιγυπτιακού εκστρατευτικού σώματος του Ιμπραήμ Πασά, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Πελοπόννησο (Φεβρουάριος 1825 - Οκτώβριος 1828): η κατάληψη της Σφακτηρίας (26 Απριλίου 1825) και του Νιόκαστρου (6 Μαΐου 1825) από τον Ιμπραήμ, οι μάχες στα Κρεμμύδια (7 Απριλίου 1825) και στο Μανιάκι (20 Μαΐου 1825), η Ναυμαχία του Ναβαρίνου (27 Οκτωβρίου 1827).
Στάσεις
Αφετηρία: Κυπαρισσία
1. Πύλος: διάφορα σημεία της Πύλου συνδέονται με την παρουσία του Ιμπραήμ, όπως το Νιόκαστρο, η νήσος Σφακτηρία, αλλά και ο ίδιος ο κόλπος του Ναβαρίνου, όπου η συντριβή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου από τον συμμαχικό στόλο των Μεγάλων Δυνάμεων, έβαλε ουσιαστικά τέλος στα όνειρα του Αιγύπτιου Πασά να καταστείλει την Επανάσταση στην Πελοπόννησο. Στην Πύλο λειτουργεί επίσης μουσείο που στεγάζεται στην Οικία Τσικλητήρα, όπου εκτίθεται εντυπωσιακή συλλογή πινάκων και συλλεκτικών αντικειμένων του Γάλλου φιλέλληνα René Puaux, με θέμα την Επανάσταση του 1821.
2. Κρεμμύδια: πεδίο αποφασιστικής ήττας των Ελλήνων, υπό την αρχηγία του παντελώς άπειρου στον πόλεμο ξηράς, Υδραίου πλοιάρχου Κυριάκου Σκούρτη, από τις δυνάμεις του Ιμπραήμ Πασά (7 Απριλίου 1825).
3. Μανιάκι: το πεδίο της μάχης μέχρι τελικής πτώσης που έδωσε ο Παπαφλέσσας μαζί με 500 περίπου συναγωνιστές απέναντι σε 3000 Τουρκοαιγυπτίους του Ιμπραήμ. Η αυτοθυσία των Ελλήνων στο Μανιάκι χαιρετίστηκε από φιλέλληνες της Δύσης, και συγκρίθηκε με την αντίσταση των Σπαρτιατών του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες, ενώ ακόμα και ο Ιμπραήμ, όπως λέγεται, αναγνώρισε τον ηρωισμό του Παπαφλέσσα.
3η Μέρα: Στα ίχνη του Ιμπραήμ...
Εισαγωγή
Χωριά, φρούρια, ταμπούρια, πεδία μαχών, μνημεία που συνδέονται με τις πολεμικές επιχειρήσεις του τουρκοαιγυπτιακού εκστρατευτικού σώματος του Ιμπραήμ Πασά, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Πελοπόννησο (Φεβρουάριος 1825 - Οκτώβριος 1828): η κατάληψη της Σφακτηρίας (26 Απριλίου 1825) και του Νιόκαστρου (6 Μαΐου 1825) από τον Ιμπραήμ, οι μάχες στα Κρεμμύδια (7 Απριλίου 1825) και στο Μανιάκι (20 Μαΐου 1825), η Ναυμαχία του Ναβαρίνου (27 Οκτωβρίου 1827).
Στάσεις
Αφετηρία: Κυπαρισσία
1. Πύλος: διάφορα σημεία της Πύλου συνδέονται με την παρουσία του Ιμπραήμ, όπως το Νιόκαστρο, η νήσος Σφακτηρία, αλλά και ο ίδιος ο κόλπος του Ναβαρίνου, όπου η συντριβή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου από τον συμμαχικό στόλο των Μεγάλων Δυνάμεων, έβαλε ουσιαστικά τέλος στα όνειρα του Αιγύπτιου Πασά να καταστείλει την Επανάσταση στην Πελοπόννησο. Στην Πύλο λειτουργεί επίσης μουσείο που στεγάζεται στην Οικία Τσικλητήρα, όπου εκτίθεται εντυπωσιακή συλλογή πινάκων και συλλεκτικών αντικειμένων του Γάλλου φιλέλληνα René Puaux, με θέμα την Επανάσταση του 1821.
2. Κρεμμύδια: πεδίο αποφασιστικής ήττας των Ελλήνων, υπό την αρχηγία του παντελώς άπειρου στον πόλεμο ξηράς, Υδραίου πλοιάρχου Κυριάκου Σκούρτη, από τις δυνάμεις του Ιμπραήμ Πασά (7 Απριλίου 1825).
3. Μανιάκι: το πεδίο της μάχης μέχρι τελικής πτώσης που έδωσε ο Παπαφλέσσας μαζί με 500 περίπου συναγωνιστές απέναντι σε 3000 Τουρκοαιγυπτίους του Ιμπραήμ. Η αυτοθυσία των Ελλήνων στο Μανιάκι χαιρετίστηκε από φιλέλληνες της Δύσης, και συγκρίθηκε με την αντίσταση των Σπαρτιατών του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες, ενώ ακόμα και ο Ιμπραήμ, όπως λέγεται, αναγνώρισε τον ηρωισμό του Παπαφλέσσα.
Γειτονικά σημεία ενδιαφέροντος
Φιλιατρά, κάθε χρόνο οργανώνονται ιππικοί αγώνες και πανηγύρι στη μνήμη του τοπικού αγωνιστή Πανάγου Λελώνη, ο οποίος απαγχονίστηκε από τους Οθωμανούς στη βελανιδιά που σήμερα βρίσκεται έξω από τον ναό του Άη Γιώργη.
Σχινόλακκας, πεδίο νικηφόρας μάχης ολιγάριθμων, ανεφοδίαστων Ελλήνων, υπό την αρχηγία του Αναστάσιου Καρατάσου, απέναντι σε τάγμα του τουρκοαιγυπτιακού στρατού (16/17 Μαρτίου 1825).
Πηγή: ertnews.gr, morias21.com
