Οι ερημωμένοι οικισμοί της περιοχής μας

Για τις αιτίες ερήμωσης ή κατάργησης ορισμένων οικισμών ελάχιστα γνωρίζουμε. Βασιζόμενοι σε ιστορικές πηγές τέσσερις θεωρούμε ότι ήσαν οι αρνητικοί παράγοντες στην εξέλιξη του πληθυσμού, της περιοχής μας. Οι επιδημικές ασθένειες, οι πόλεμοι, οι φυσικές καταστροφές και κυρίως η μετανάστευση.
Τα παρακάτω βασίζονται σε στοιχεία, που αναφέρονται στα «Μεσσηνιακά Χρονικά» του Αγαθοκλή Παναγούλια (έκδ. 2003-07). Έκτοτε μπορεί μερικοί οικισμοί να έχουν και πάλι συσταθεί. Αν κάποιος φίλος γνωρίζει κάποιον οικισμό που έχει και πάλι συσταθεί παρακαλούμε να μας στείλει στοιχεία και φωτογραφίες για δημοσίευση.
Πρόσφατα το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Οιχαλίας αποφάσισε ομόφωνα τον καθορισμό αυτοτελών οικισμών στη Δημοτική Ενότητα Δωρίου, όπου ως νέοι οικισμοί προτάθηκαν:
στην Τ. Κ. Δωρίου οι οικισμοί Γουβαλάρια, Ράχη Τσιώρη, Άγιος Αθανάσιος (Τακέικα), στην Τ. Κ. Κόκλα ο οικισμός Δροσοπηγή, στην Τ. Κ. Κούβελα ο οικισμός Μαυρομμάτι και στην Τ. Κ. Ψαρίου ο οικισμός Άνω Ψάρι.Οι ερημωμένοι, εξαφανισμένοι και καταργημένοι οικισμοί της περιοχής μας τα τελευταία 300 χρόνια είναι οι εξής:

• Άγιος Αθανάσιος (Τακέικα) - Κοιν. Δωρίου. Κατοικημένος οικισμός 1928-1961. Το 1956 (ΦΕΚ 125Α) μετονομάστηκε σε Άγιος Αθανάσιος. Τελευταία απογραφή 1961 με 51 κατοίκους.
• Άγιος Ιωάννης - Κοιν. Κοπανακίου. Αποτέλεσε οικισμό της Κοιν. Κάτω Λάπης μέχρι το 1924. Από το 1924 μέχρι το 1951υπαγόταν στην Κοιν. Άνω Κοπανακίου και μετά την κατάργησή της στην Κοιν. Κοπανακίου. Τελευταία απογραφή 1961 με 76 κατοίκους. Καταργήθηκε 14-3-1971.
• Άγιος Νικόλαος (Κρίτσι) - Κοιν. Αρτικίου. Τελευταία απογραφή 1961. Από τον οικισμό αυτό καταγόταν ο Άγκνιου, πρώην Αντιπρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Στις 21-5-1956 (ΦΕΚ 125A) ο οικισμός μετονομάστηκε σε Άγιος Νικόλαος από το όνομα του προστάτη του χωριού. Σήμερα το χωριό αυτό δεν κατοικείται.
• Αγριλιά - Κοιν. Αγριλιάς. Αποτέλεσε έδρα της ομώνυμης Κοινότητας μέχρι το 1991 που καταργήθηκε και προσαρτήθηκε στον οικισμό Νέα Αγριλιά. Κατοικημένος οικισμός 1689-1971. Στην απογραφή του 1971 είχε 4 κατοίκους.
• Ανδριόπουλο - Τέως Δήμου Αυλώνος. Εμφανίζεται μια φορά στην απογραφή 1828 με 38 κατοίκους. Σε αναφορά του Διοικητή Αρκαδιάς Κων. Πεταλά στις 25-10-1830 αναφέρεται ότι είχε 30 κατοίκους (Μ. Φερέτου σελ. 446).
• Άνω Βασιλικό (Κατζούρα) - Κοιν. Βασιλικού. Αποτέλεσε έδρα ομώνυμης Κοινότητας μέχρι το 1993 (ΦΕΚ 244Α) που καταργήθηκε η Κοινότητα και συνενώθηκε με την Κοινότητα Βασιλικού. Κατοικημένος οικισμός από το 1689-1961.
• Άνω Κοπανάκι - Κοιν. Κοπανακίου. Ο οικισμός αποτέλεσε οικισμό της Κοιν. Κάτω Κοπανακίου από το 1912 μέχρι το 1923 (ΦΕΚ 172Α) που προσαρτήθηκε στην Κοιν. Κάτω Λάπη. Από το 1924 αποτέλεσε έδρα της ομώνυμης Κοινότητας μέχρι το 1951 (ΦΕΚ 39Α) που καταργήθηκε η Κοινότητα και συνενώθηκε με την νεοσυσταθείσα τότε Κοινότητα Κοπανακίου. Κατοικημένος οικισμός 1920-1951. Το 1981 ο οικισμός Άνω Κοπανάκι μετονομάστηκε σε Κοπανάκι (ΦΕΚ 166Α).
• Άνω Λάπη - Κοιν. Κοπανακίου. Ο οικισμός Άνω Λάπη αποτέλεσε οικισμό της Κοιν. Κάτω Λάπη (ΦΕΚ 262 Α/1912). Το χωριό αυτό ήταν η πατρίδα του Γιάννη Ρούσση, που έδρασε σαν οπλαρχηγός από το 1762 μέχρι το 1786. Στις 22 Απριλίου 1827 ο Ιμπραήμ πολιόρκησε το χωριό. Το υπεράσπιζαν οι Παπατσωραίοι, ο Γιώργος Γκότσης από τον Αετό και ο Δημήτρης Παπαθεοδώρου υπό την ηγεσία του στρατιωτικού αρχηγού Αθανασίου Γρηγοριάδη. Η μάχη κράτησε επτά ώρες. Ο Ιμπραήμ απελπισμένος αποχώρησε. Ο οικισμός Άνω Λάπη καταργήθηκε στις 18-12-1920.
• Άνω Ψάρι - Κοιν. Ψαρίου. Αποτέλεσε οικισμό της Κοιν. Ψαρίου μέχρι το 1951 που καταργήθηκε. Στην απογραφή των Ενετών του 1689 είχε 57 κατοίκους και αναγράφεται ως Apano Psari. Οι κάτοικοί του κατέβηκαν στο Κάτω Ψάρι και σιγά - σιγά το χωριό ερημώθηκε. Από το χωριό αυτό καταγόταν ο γνωστός από την ιστορία Γιαννάκης Γκρίτζαλης ο οποίος το 1834 ηγήθηκε της αποτυχημένης Μεσσηνιακής επανάστασης κατά της Βαυαροκρατίας. Σήμερα το χωριό είναι ερειπωμένο και ερημωμένο. Σώζεται ο ιστορικός Βυζαντινός ναός του Αγίου Δημητρίου.
• Διάσσελα - Κοιν. Συρρίζου. Αναγνωρίστηκε ως οικισμός της Κοιν. Συρρίζου στις 18-12-1920. Εμφανίζεται στις απογραφές των ετών 1920-192. Καταργήθηκε στις 16-10-1940.
• Δρυμί - Άνω Δώριο. Εμφανίζεται μια φορά στην απογραφή 1700. Είχε 16 κατοίκους και υπαγόταν στο territorio Αρκαδιάς.
• Δροσοπηγή (Βυδίσοβα) - Κοιν. Κόκλα. Αποτέλεσε έδρα της ομώνυμης Κοινότητας μέχρι το 1966 (ΦΕΚ 176Α/12-9-1966) που καταργήθηκε και συνενώθηκε με την Κοιν. Κόκλα. Κατοικημένος οικισμός 1689-1961.
• Ελαιοχώριο (Ράχη Τσώρη) - Κοιν. Δωρίου. Με το Β.Δ. 18-5-1956 (ΦΕΚ 125Α) μετονομάστηκε σε Ελαιοχώριο και αποτέλεσε αρχικά οικισμό της Κοιν. Δωρίου. Για μερικά χρόνια (1927-1939) αποτέλεσε οικισμό Κοιν. Αγίου Γεωργίου. Αποσπάστηκε το 1927. Στην απογραφή του 1961 είχε 71 κατοίκους.
• Κοτσάνι - Κοιν. Κεφαλόβρυσης. Αναγνωρίστηκε αυτοτελής οικισμός στις 19-3-1961 και προσαρτήθηκε στην Κοιν. Κεφαλόβρυσης. Στην απογραφή 1961 είχε 5 κατοίκους. Στις 14-3-1971 ο οικισμός καταργήθηκε.
• Κουστερίκα ή Κουστενίκα - Τέως Δ. Αυλώνος. Εξαφανισμένος οικισμός εμφανίζεται στις απογραφές των ετών 1689 και 1700 με 16 και 11 κατοίκους αντίστοιχα. Ο Παν. Θ. Κανελλόπουλος (σελ. 39) αναφέρει ότι ήταν το παλιό χωριό Κουστενίκα.
• Λόπεσι ή Λώπεσι - Κοιν. Αετού. Εμφανίζεται στις απογραφές των ετών 1689 και 1700 με 21 και 32 κατοίκους αντίστοιχα. Πρόκειται για ερημωμένο οικισμό που βρισκόταν σύμφωνα με πληροφορίες στο κάτω μέρος του χωριού Αετός.
• Μάρμαρο - Τ.Δ. Αυλώνος. Εμφανίζεται στην καταγραφή Πουκεβίλ με 6 κατοίκους. Στην απογραφή του 1828 είχε 15. Εμφανίζεται επίσης στην απογραφή 2001 ως οικισμός του Δ.Δ. Καλού Νερού.
• Μάτεσι Τριφυλίας - Κοιν. Κούβελα. Στα χρόνια της ενετοκρατίας υπαγόταν στο territorio Αρκαδιάς. Στις απογραφές των ετών 1689 και 1700 είχε 20 και 34 κατοίκους αντίστοιχα. Οι κάτοικοί του προφανώς μετοίκησαν στο χωριό Μάτεσι Ολυμπίας και ο οικισμός ερημώθηκε.
• Μαυρομάτι - Κοιν. Κούβελα. Αποτέλεσε οικισμό Κοιν. Κούβελα. Κατοικημένος οικισμός 1689-1961. Εγκαταλείφθηκε. Σήμερα είναι ερειπωμένο.
• Νεράκι - Τέως Δ. Αυλώνος. Εμφανίστηκε μία φορά στην απογραφή 1896 με 9 κατοίκους.
• Ντάρδεσι - Τέως Δ. Αυλώνος. Ερημωμένος οικισμός που βρισκόταν στην περιοχή του τέως Δήμου Αυλώνος. Αναφέρεται στην απογραφή του έτους 1700 με 19 κατοίκους. Κατά τον Παν. Θ. Κανελλόπουλο (σελ 82 και 93) η ονομασία του προέρχεται από την αρβανίτικη λέξη ντάρδες που σημαίνει - αχλαδιές.
• Πεύκη (Κατσαμπανέικα) - Κοιν. Δωρίου. Αναγνωρίστηκε αυτοτελής οικισμός στις 16-10-1940 και προσαρτήθηκε στην Κοιν. Δωρίου. Το 1956 (ΦΕΚ 125Α) μετονομάστηκε σε Πεύκη. Κατοικημένος οικισμός από το 1951-1961.
• Πάστρα - Τέως Δ. Αυλώνος. Ερημωμένος οικισμός που βρίσκεται στην περιοχή του τέως Δήμου Αυλώνος. Αναφέρεται στην απογραφή 1689 με 15 κατοίκους.
• Πυργάκι (Ράχη Σκέφερη) - Κοιν. Δωρίου. Αποτέλεσε οικισμό της Κοιν. Κάτω Σουλιμά (Δώριο). Με το Β.Δ. 18-5-1956 (ΦΕΚ 125Α) μετονομάστηκε σε Πυργάκι. Για αρκετά χρόνια (1927-1937) αποτέλεσε οικισμό Κοιν. Αγ. Γεωργίου. Εμφανίστηκε στις απογραφές 1928, 1951, 1961. Το 1927 αποσπάστηκε από την Κοιν. Δωρίου και προσαρτήθηκε στην Κοιν. Αγίου Γεωργίου.
• Σπαρτέζα - Κοιν. Κοπανακίου. Αναγνωρίστηκε αυτοτελής οικισμός της Κοιν. Κάτω Λάπη στις 18-12-1920. Εμφανίστηκε μόνο στην απογραφή 1920 με 20 κατοίκους. Στις 16-5-1928 καταργήθηκε.
• Στυλάριο ή Στυλάρι - Κοιν. Κοπανακίου. Αρχικά αποτέλεσε οικισμό της Κοιν. Λάπης. Εμφανίστηκε στις απογραφές των ετών 1920, 1928, 1951, 1961. Στις 14-3-1971 ο οικισμός καταργήθηκε.
• Τσαμπουλίδι - Τέως Δ. Αυλώνος. Αναφέρεται στις απογραφές των ετών 1896 και 1907 με 3 και 12 κατοίκους αντίστοιχα.

Σημ: Ευχαριστώ τον Λεωνίδα Γ. Θεοχάρη για την προσφορά της περιοδικής έκδοσης «Μεσσηνιακά Χρονικά» του Αγαθοκλή Παναγούλια.