Οι Ντρέδες ο καλύτερος στρατός του ’21

Του Λεωνίδα Θεοχάρη

Στο Β/Δ τμήμα του Νομού Μεσσηνίας είναι κτισμένα τα χωριά των Ντρέδων τα οποία ονομάζονται Σουλιμοχώρια.

Το 1349-1380, περίπου, πληθυσμοί της Βορείου Ηπείρου κατέβηκαν νοτιότερα και έφθασαν μέχρι την Πελοπόννησο. Την περίοδο αυτή στην περιοχή μας εγκαταστάθηκαν, ως έποικοι, σαράντα οικογένειες με διακόσια γυναικόπαιδα. Αυτοί ήσαν Έλληνες Αρβανίτες, και καταγόντουσαν από τους πανάρχαιους Ιλλυριούς Έλληνες της Ηπείρου. Ήσαν χριστιανοί ορθόδοξοι και είχαν ελληνική εθνική συνείδηση. Τους Σουλιμοχωρίτες τους αποκαλούσαν και Ντρέδες. 

Για τη σημασία της λέξης αυτής έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις. Σύμφωνα με μία, που πιστεύω ότι είναι και η ορθότερη, «Ντρες» σημαίνει ευθύς, ειλικρινής, ντόμπρος και προέρχεται από την αρβανίτικη λέξη «Ντρέιτ» που σημαίνει ίσιος. Με την πάροδο του χρόνου η έννοιά της έγινε ταυτόσημη με τον ανδρείο, τον γενναίο, τον δυνατό, το παλικάρι. Τη γενναιότητα και την αντρειοσύνη τους οι Ντρέδες την απέδειξαν σε όλους τους πολέμους, που έλαβαν μέρος. 

Τους ονόμασαν Ντρέδες πολύ πριν τον αγώνα του 1821. Η προσωνυμία αυτή τους δόθηκε κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, για να τονίσει την ευθύτητα του χαρακτήρα τους και την μπέσα που διέκρινε τη ράτσα τους. Όταν γίνεται λόγος γι’ Αρκαδινούς εννοούνται οι ορεινοί της Τριφυλίας, δηλαδή οι Ντρέδες, γιατί οι πεδινοί είχαν συμβιβαστεί με την κατάσταση ή δεν μπορούσαν, γιατί είχαν τους Τούρκους στο κεφάλι τους.
Οι ιστορικοί της Επανάστασης και απομνημονευματογράφοι του Αγώνα αναφέρονται με τα πιο εγκωμιαστικά λόγια στα σωματικά και ψυχικά προτερήματα των Ντρέδων, στην παλικαριά, την ανδρεία και την πολεμική τους αρετή.

Η εξιστόρηση της πολεμικής δράσης των Ντρέδων τόσο κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όσο και κατά την περίοδο της επανάστασης απαιτεί βεβαίως ολόκληρους τόμους. Οι Ντρέδες έχοντας από την αρχή σαφή εθνικό προσανατολισμό και βαθιά τη χριστιανική πίστη συγκρότησαν πρώτοι στην Πελοπόννησο ένοπλα κλέφτικα σώματα και πολέμησαν εναντίων όλων των κατά καιρών κατακτητών και επιδρομέων (Ενετών, Τούρκων, Αλβανών και Αιγυπτίων). Όλοι οι οπλαρχηγοί τους είχαν μυηθεί νωρίτερα της Φιλικής Εταιρίας και έγκαιρα είχαν προπαρασκευαστεί για το μεγάλο αγώνα. Πάντοτε ήσαν οπλισμένοι εν καιρώ μάχης, πολλάκις δε εισερχόμενοι εις τας διαφόρους επαρχίας, ουδέποτε ενοχλούντο παρά των Τούρκων, επειδή τους εφοβούντο. Εν καιρώ πολεμικής περιστάσεως, οι Ντρέδες συν γυναιξί και τέκνοις οχυρούντο εν τη κώμη Σουλιμά και εμάχοντο τε άνδρες και γυναίκες. Πας Έλλην εγκληματίας Τούρκος ή Αλβανός, καταφεύγων στα Σουλιμοχώρια, εθεωρείτο πλέον ελεύθερος, από πάσης καταδιώξεως. 

Τα Σουλιμοχώρια έγιναν πηγή αγωνιστών. Όπως στη Μάνη έτσι και στα Σουλιμοχώρια, οι Ντρέδες από το 1780 μέχρι το 1821 αυτοδιοικούνται και αποκτώντας ελληνική συνείδηση ενσωματώνονται στον κοινό αγώνα της επανάστασης. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι πολλοί από τους αγωνιστές του αγώνα, όπως ο Δήμος Σουλιώτης, Πλαπούτας, Μπάλτας, Ρούσης, Παπατσώρης, Γκρίτζαλης, Μέλλιος, Πετμαζαίοι, Ντάβος, Ριπεσιώτης, Δάρας, Συρράκος, Ντούφας, αλλά και πολύ άλλοι, προσέφεραν πολλά στην απελευθέρωση του τόπου. 

Οι Ντρέδες ήταν φίλοι και συμπολεμιστές του Κολοκοτρώνη, ο οποίος  οποίος τους εκτιμούσε και τους υπολόγιζε πολύ.                

• 1. Ο Φραντζής παραθέτει, επίσης, την προκήρυξη με την οποία στις 23 Μαρτίου 1821 οι απελευθερωτές της Καλαμάτας Θ. Κολοκοτρώνης και Παπαφλέσσας απευθύνθηκαν στους Αρκαδινούς. Γράφουν στην προκήρυξή τους αυτή: «Αδελφοί, κάτοικοι της Αρκαδίας: Η ώρα έφτασε, το στάδιον της δόξης και της ελευθερίας ηνοίχθη... Σεις είσθε ατρόμητοι και των προγόνων μας απόγονοι, γενικώς ωπλισθήτε με ανοικτά μπαϊράκια (σημαίες) και τρέξατε εναντίον των εχθρών της πίστεως και της πατρίδος» (Φραντζή Α΄ τόμος σελ. 369). Η σκυτάλη του Αγώνα από τους ελευθερωτές της Καλαμάτας δινόταν στους Αρκαδινούς. Η προκήρυξη αυτή απέδιδε το γνωστό πνεύμα του Παπαφλέσσα, που σε ό,τι αφορά τους Ντρέδες, ήταν εντελώς περιττό, αλλά και αστείο. Οι Ντρέδες δεν είχαν ανάγκη ούτε προτροπές και ενθαρρύνσεις, ούτε από ψεύτικες υποσχέσεις για να ξεσηκωθούν κατά του εχθρού, που επί αιώνες πολέμησαν με συνέπεια και πείσμα.
• 2. Ο Φωτάκος, υπασπιστής του Κολοκοτρώνη, γράφει: «Ήλθαν και οι Αρκαδιανοί, οι πλέον δυνατοί στρατιώται της Πελοποννήσου, οι λεγόμενοι Ντρέδες» (Απομνημονεύματα Φωτάκου, σελ. 201).
• 3. Ο Κολοκοτρώνης στην πολιορκία του Άργους έλεγε: «Ήρθαν οι Αρκαδιανοί και ίσωσαν με τα πόδια τα ταμπούρια των Τούρκων» (Απομνημονεύματα Κολοκοτρώνη εκδ. Βεργίνα σελ. 110).
• 4. Ο Νικόλαος Σπηλιάδης γράφει σχετικά: «Ηγούμενοι προ πάντων οι Ατρόμητοι Αρκάδιοι, και τόσον προχώρησαν ώστε ήρπαζον τα τουφέκια των εχθρών από τα στόματα και ήθελον να τους τα επάρωσιν» (Απομνημονεύματα Ν. Σπηλιάδη. Ν. τόμ. Α΄ σελ. 416).
• 5. Ο Αθ. Γρηγοριάδης για τη μάχη του Άργους γράφει: «Η των Αρκαδίων έλευσις εν των γενικώ στρατοπεδαρχείω έδωσε τότε μεγάλην ζωογόννησιν και θάρρος, και προελήφθη η διάλυσις του στρατοπέδου εκείνου, ήτις βεβαίως θα είχε κακάς συνεπείας, ουχί μόνον δια την Πελοπόννησον, αλλά και την Ελλάδα...» (Γρηγ. Αθ. σελ. 113).
• 6. Για την άλωση της Τριπολιτσάς ο Αθ. Γρηγοριάδης στο βιβλίο του «Ιστορικαί Αλήθειαι» αναφέρει: «...εις την έφοδον της αλώσεως πρώτοι εισεπήδησαν από της πύλης του Μυστρά οι Αρκάδιοι (εννοεί τους ντρέδες) κατέλαβον την τότε ανατολικήν και μεσημβρινήν πλευράν του φρουρίου και ενέπηξαν τις ελληνικές σημαίες».
• 7. Ο ιστορικός Αγησίλαος Τσέλαλης στο βιβλίο του «Πλαπούτας» αναφέρει χαρακτηριστικά: «Οι Ντρέδες ήσαν οι κορυφαίοι εκ των εκλεκτών πολεμιστών του Μοριά».
• 8. Ο Κανέλλος Δεληγιάννης παρόλο που είχε ανταγωνιστικές σχέσεις με τους Ντρέδες, γράφει: «Είναι να θαυμάζει κανείς αυτούς τους ανθρώπους, να τρέχουν αυθόρμητα για να δώσουν το παράδειγμα της εντολμίας και της αυταπάρνησης στους συμπολεμιστές τους».
• 9. Ο Ιωάννης Μακρυγιάννης που και αυτός δεν είχε πάντα αγαθές σχέσεις μαζί τους, αναφέρει: «Στέλνω έναν τεσκερέ και μαζώνονται Αρκάδιοι (Ντρέδες) περίπου από 1600  άνθρωποι, χώρα και χωριά - τέτοιοι αγαθοί πατριώτες είναι αυτείνοι οι μικροί, φιλόπατροι» (Απομνημονεύματα Μακρυγιάννη, κεφ. 7ο).
• 10. Ο γάλλος Πουκεβίλ στην ιστορία του, γράφει: «Το απέραντο δάσος της Κόκλας, αντηχεί εκ της κλαγγής των όπλων των Σουλιμιωτών, οι οποίοι ζητούν ελευθερία, πατρίδα, νόμους».
• 11. Ο Ιωάννης Φιλήμων, γράφει: «Η Τριφυλία (Αρκαδιά)... έφερεν επί της εποχής ταύτης θέσιν ιδίαν δια τα γενναία όπλα αυτής και μετά των ισχυροτέρων συγκαταλέγετο επαρχιών επί όλου του Αγώνος» (Φιλήμονος Ι. ΙΓ σελ. 36).
• 12. Ο Απόστολος Βακαλόπουλος, γράφει: «Από τους στρατιώτες της επαρχίας Τριφυλίας που πολιόρκησαν τα δύο κάστρα Νεοκάστρου και Μεθώνης, πολεμικότεροι φάνηκαν οι κάτοικοι του Σουλιμά που πάντοτε οπλοφορούσαν» (Ιστορία Νέου Ελληνισμού, τόμ. Ε΄, σελ 350-351).
• 13. Ο Κουντουριώτης έδωσε οδηγίες στον Γεώργιο Σκούρτη που διόρισε αρχηγό του στρατού και συνέστησε: «Θέλεις φροντίσει να εκστρατεύσωσιν όσο το δυνατόν πλειότεροι Αρκάδιοι κατά του εχθρού» (Απομνημονεύματα Ν. Σπηλιάδη τόμ. Β΄, σελ. 258).
• 14) Η Λεωνίδειος απάντηση των Ντρέδων στον Ιμπραήμ από το χωριό Λάπι των Σουλιμοχωρίων στις 22 Απριλίου 1827. Ο Ιμπραήμ το είχε βάλει πείσμα να εξαφανίσει τα χωριά των Ντρέδων αλλά δεν τα κατάφερε. «Αυτή η φωλιά των Ντρέδων έλεγε, αν είχε καταστραφεί η Πελοπόννησος θα είχε σφαγεί ολόκληρη και θα είχαμε ησυχάσει...». Ο Ιμπραήμ πριν επιτεθεί τους στέλνει γράμμα με το οποίο τους τάζει προνόμια και δώρα. Στην επιστολή του οι Ντρέδες απαντούν:
                         Αρχιστράτηγε Ιμπραήμ Πασά
  
  
  Ελάβομεν την επιστολή σου και σου αποκρινόμεθα ότι περιφρονούμε τας περί υποταγής προτάσεις σου διότι και εγώ και οι λοιποί συμπατριώται που έχομεν απόφασιν ορκισθέντες να ελευθερώσωμεν την κινδυνεύουσα πατρίδα δια πάσις θυσίας. Λοιπόν θα κάμεις καλά να αποσυρθείς από τον Μορέα, επειδή ματαίω κοπιάζεις. Άκουσον όλα αυτά που σου γράφομεν σήμερον και μην επιμένεις διότι και ημείς όλοι θα επιμείνωμεν περισσότερων και η ζημιά θα είναι εναντίον σου. Λοιπόν περιμένωμεν προθύμως να σε πολεμήσωμεν και να μάθεις και πάλιν τι είναι Αρκαδίων τουφέκι.
  
  
  Από του εν τη κόμη Λάπι γενικού στρατοπεδαρχείου των Αρκαδίων
  16 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1827
  
  
  Ο γενικός Στρατιωτικός Αρχηγός
  Αθανάσιος Γρηγοριάδης
  Οι υπαρχηγοί:
  Δημ. Παπατσώρης, Διον. Παπαθεωδώρου, Αναγν. Παπατσώρης, Αδάμ Παπατσώρης, Γεώργιος Συρράκος, Γεώργιος Γκότσης (Ιστορικαί Αλήθειαι σελίδα 214)

Τα σπίτια των μικρών χωριών των Ντρέδων άντεξαν στις επιθέσεις των Αιγυπτίων και οι δυνάμεις του Ιμπραήμ αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Έτσι η εκστρατεία του Ιμπραήμ κατά των Σουλιμοχωρίων απέτυχε. Οι θρυλικοί Ντρέδες με τις πεφανείς νίκες τους διατήρησαν τα χωριά τους άπαρτα, εθνικά κάστρα και οι ίσιοι παρέμειναν ανυπότακτοι και περήφανοι για να συνεχίσουν μαχητικοί ως πάντα τον αγώνα της ελευθερίας μέχρι το τέλος. Και θα έπρεπε να δοθεί μια θέση στην εθνική μας ιστορία για τις τόσο σημαντικές αυτές νίκες των Ντρέδων κατά του αήττητου Ιμπραήμ. Πρέπει να τιμηθούν, δίχως άλλη αναβολή, οι περίφημοι Ντρέδες, τα πρώτα ντουφέκια, όχι μονάχα της Τριφυλίας, αλλά και του Μωριά ολόκληρου. Πρέπει να τιμηθούν οι αρχηγοί τους Ντάρας, Μέλλιος, Παπατσώρης, Ντούφας, Γκρίτζαλης και πολλοί άλλοι.

Δόξα, τιμή και ευγνωμοσύνη στη μνήμη όλων εκείνων, οι οποίοι συνετέλεσαν σε όλους τους χρόνους στην ανάσταση και το μεγαλείο του έθνους μας. Και ας αναφωνήσουμε, όλοι δυνατά μαζί με τον ποιητή: «Χίλιες φορές θάνατοι, πατέρες τουρκομάχοι, σεις που τον Μάρτη κάματε μια τέτοια σχόλη να ’χει».
Πρόκειται για ιστορική δικαίωση και για εθνικό μνημόσυνο των αγνοηθέντων γιγαντομάχων της Τριφυλίας.