Κυριακή 16 Μαΐου 2010

Το αρβανίτικο τραγούδι στα Σουλιμοχώρια

Το νοτιοδυτικό αρβανίτικο τραγούδι εντάσσεται στις μουσικές εκφράσεις των κατά τόπους περιοχών της νοτίου Ελλάδος. Τα τραγούδια είναι κυκλαδίτικα για τους Αρβανίτες της Άνδρου, σχεδόν κυκλαδίτικα ή ευβοϊκά στην Καρυστία. Στην Αττική βρίσκουμε το ιδιαίτερο τοπικό ύφος από τα Μεσόγεια μέχρι βόρεια του νομού, το οποίο βαθμιαία μεταβάλλεται σε Ρουμελιώτικο, εκεί που τελειώνει η Αρβανιτοφωνία (λίγο πέρα από τη Λειβαδιά). Στο Μοριά συναντούμε ένα ύφος σαφώς Πελοποννησιακό (Κορινθία, Αργολίδα), με αποχρώσεις παλαιότατες στα Σουλιμοχώρια της Τριφυλίας, όπου κυριαρχούν τα καθιστικά τραγούδια, κοινά με τα ελληνόγλωσσα χωριά της περιοχής.
Τα τραγούδια που γνωρίζουμε ως τώρα είναι ως επί το πλείστον ερωτικά και τραγούδια γάμου. Υπάρχουν επίσης τραγούδια της δουλειάς, σκωπτικά, αποκριάτικα και μοιρολόγια Απουσιάζουν τελείως τα κλέφτικα, πλην ενός στα Βίλια και ενός ακόμα στη Σαλαμίνα που αναφέρεται στη μάχη της Αράχοβας το 1824.
Τα τραγούδια αυτών των περιοχών παλιότερα παιζόντουσαν με πίπιζα ή φλογέρα και νταούλι. Μετά το 1830, η δημοτική κομπανία περιλάμβανε κλαρίνο, βιολί, λαούτο και σαντούρι.
Από την εποχή του Αλή Πασά και πιο μετά, την εποχή του Όθωνα, είχε αρχίσει η συστηματική μεταγλώττιση των αρβανίτικων τραγουδιών στα Ελληνικά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δε γινόταν και το αντίθετο, σε μικρότερη κλίμακα όμως, απ' όσο γνωρίζουμε ως τώρα.
Ο τραγουδιστής Γιώργος Παπασιδέρης, Αρβανίτης από την Κούλουρη (Σαλαμίνα), ηχογράφησε, πρώτος αυτός, το 1932-35 επτά αρβανίτικα τραγούδια σε δίσκους 78 στρ. Ο ίδιος και η Γεωργία Μηττάκη, επίσης Αρβανίτισσα από τον Αυλώνα (Κακοσάλεσι) Αττικής, κυκλοφόρησε σε δίσκους αρβανίτικα τραγούδια μεταφρασμένα στα Ελληνικά. Μεταπολεμικά, αρκετοί επαγγελματίες τραγουδιστές που ήταν Αρβανίτες και ήξεραν τη γλώσσα, τραγούδησαν σε δίσκους εμπορίου αρβανίτικα τραγούδια.
Τα Αρβανίτικα τραγούδια τραγουδιόνταν στα Σουλιμοχώρια κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, αλλά και πολύ αργότερα και μέχρι πριν λίγα χρόνια.
Από το βιβλίο του Θανάση Μωραΐτη «Ανθολογία Αρβανίτικων τραγουδιών της Ελλάδας», τα παρακάτω τρία τραγούδια, τα οποία – όπως μας πληροφορεί – του τα τραγούδησαν, ο Βασίλης Ανδριόπουλος και η Ευαγγελία Ανδριοπούλου, οι οποίοι είχαν καταγωγή από το Σουλιμά:
ΑΝΤΕ ΝΤΑΡΑ ΝΤ΄ΑΤΟ ΛΑΚΑ
Άντε ντάρα ντ’ άτο λάκα, γιάν λιούλιε γιαν ντάρδα, γιάν βάσαζ τ μπάρδα. Κζ κζ Σουλιμέσσα, τσσ τ μπούκουρα Βλιακέσσα, ζοστρ κούκιε εδέ Ψαριέσσα.
(Απόδοση στα Ελληνικά):
Κάτω εκεί στους κάμπους, είναι λουλούδια και αχλαδιές, είναι κοπέλες κάτασπρες. Λυγερές εκείνες του Σουλιμά, όμορφες αυτές από το Βλάκα, κόκκινες ζώνες φορούν αυτές από το Ψάρι.
Το τραγούδι αυτό επαινούσε τις κοπέλες των χωριών Σουλιμά, Βλάκα (Χρυσοχώρι) και Ψάρι.
ΤΣΣ Μ ΒΖΖΝΤΟΝ
Τσσ μ βζζντόν μόι άμιρε, μόι μότρ μόι γκιτόνε; Τσσ γιάμ σμούρε ντο τ βντες, τ μπάρ λεβεντίν, τρ γκόνι σίλνι νι γιατρό, γιατρό τ μσσρόνι.
(Απόδοση στα Ελληνικά):
Τι με κοιτάζεις άμοιρη, γειτόνισσα κι αδελφή μου; Είμαι άρρωστος, θα πεθάνω, θα χάσω τη λεβεντιά μου. Στείλτε να φέρουν ένα γιατρό, να μου γιάνει την πληγή.
Το τραγούδι αυτό το τραγουδούσαν για μοναχικούς, άρρωστους κι απελπισμένους ανθρώπους.
ΑΙ Τ ΒΕΜΙ ΛΙΕΝΖ
Άι τ βέμι μορέ Λιένζ, Λιένζ τι ε μπούκουρ, τσσ γιε πρ τ πούθουρ. Άι τ βέμι ντε ιτ΄ατ, πρ τ σσομ τσσ ο ν’ α γιάπ. Άι τ βέμι ντε γιότ’ μ, πρ τ σσομ τσσ ντο μπιμ.
(Απόδοση στα Ελληνικά):
Άντε να πάμε Ελενίτσα μου, Ελενίτσα που είσαι όμορφη και μόνο για φίλημα. Άντε να πάμε στον πατέρα σου, να δούμε τι προίκα θα μας δώσει. Άντε να πάμε στη μητέρα σου, να δούμε τι θα κάνουμε.
Ερωτικό τραγούδι, που τραγουδούσαν στα Σουλιμοχώρια και κυρίως στο χωριό Βλάκα (Χρυσοχώρι).

Πηγή: Βιβλίο «ΣΟΥΛΙΜΟΧΩΡΙΑ-ΝΤΡΕΔΕΣ ΟΙ ΑΔΙΚΗΜΕΝΟΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Ιστορική αναδρομή – Λαογραφικές αναμνήσεις», βιβλίο του Θανάση Μωραΐτη με τίτλο "Αρβανίτικα Τραγούδια απ' όλη την Ελλάδα". Στο βίντεο που είναι επιμέλεια του anodorio.blogspot.com τραγουδάει ο Γιώργος Παπασιδέρης.

2 σχόλια:

  1. Simiosa apo esena
    Τα Αρβανίτικα τραγούδια τραγουδιόνταν στα Σουλιμοχώρια κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, αλλά και πολύ αργότερα και μέχρι πριν λίγα χρόνια.

    Mpori kanis na mas pei gati?
    Kai sti Thiva prin liga xronjia ....pantou
    Einai i anoreksia ton arbaniton i
    Einai i mi oreksia ton elinon

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Στην Θήβα λένε ακόμα ότι είναι αρβανίτες, μιλάνε αρβανίτκα στα καφενεία και τραγουδάνε σε γάμους και πανηγύρια αρβανίτικα (έχω δει εγώ η ίδια). Στα Σουλιμοχώρια όμως, το αποκρύπτουν, καταρχάς όλοι λένε "είμαι από το Δώριο" και κανείς " από το Σουλιμάδ", κι ακόμα εάν τους ρωτήσεις εσύ εάν είναι αρβανίτες σου λένε όχι. Εάν επιμείνεις και πεις "μα καλά, στα Σουλιμοχώρια δεν ήταν όλοι οι κάτοικοι αρβανίτες, οι Ντρέδες που ήρθαν από την κάτω ιταλία, Ντρεδ δεν σημαίνει αυτός που έχει επιστρέψει, κλπ" σου λένε "ναι, τώρα που το λες, η γιαγά μου μιλούσε αρβανίτικα, αλλά ούτε ο πατέρας μου, ούτε εγώ" και σταματάνε. Άρα, πόσο θα επιμείνεις εσύ που κάνεις την κουβέντα; Εγώ τα λέω αυτά διότι έχω συναδέλφους που είναι πάνω από 60 χρονών, που ανάθεμα κι αν μιλούσε κανείς ελληνικά στο χωριό τους όταν ήταν αυτοί στο δημοτικό, και μου λένε αυτά τα παλαβα "η γιαγιά μου μιλούσε, αλλά τίποτα άλλο". Αν αυτό όμως σου φαίνεται περίεργο, τι θα πεις εάν σου πω πως στον σύλλογο Σουλιωτών υπάρχει σχολιο κάποιου που είναι μέλος του συλλόγου που ισχυρίζεται ότι στο Σούλι μιλούσαν όλοι ελληνικά κι όχι αρβανίτικα, του το έχουν βεβαιώσει όλοι οι πρόγονοί του κλπ; Εγώ ξέρω σίγουρα πως στην Αθήνα, κοντά στον σταθμό του μετρό Φιξ, υπάρχει οδός Δέσπω Σέχου, δηλαδή το επίθετο της Δέσπως που κάνει πόλεμο με νύφες και μ' αγγόνια, και που έχει το ίδιο πατρικό επίθετο με τον Σέχου που ήταν πρωθυπουργός της Αλβανίας πριν 30 χρόνια. Μήπως μιλούσε κι αυτός ελληνικά, σαν την Δέσπω; Δεν φταίει κανείς φίλε για τα αρβανίτικα τραγούδια εκτός από τους αρβανίτες. Εάν το ήθελαν, θα μπορούσαν να διεκδικήσουν την ιδιαιτερότητα της καταγωγής τους, πολλώ δε μάλλον που κατάγονται από ήρωες. Εγώ οι πιο κυνηγημένοι που έχω δει στην Ελλάδα είναι οι ρομά, κι όμως, δεν παίρνουν χαμπάρι, μιλάνε όλοι την γλώσσα τους όπως μιλάνε και ελληνικά, χορεύουν τους χορούς τους, έχουν δικά τους έθιμα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή