Άνω Ψάρι

Το Άνω Ψάρι είναι ένα από τα Σουλιμοχώρια της Τριφυλίας του νομού Μεσσηνίας. Η ιστορία του αρχίζει από πολύ παλιά, αριθμεί αιώνες.

Είναι χτισμένο πάνω σε ένα πολύ εκτεταμένο οροπέδιο, ίσιο και ομαλό, που το ζώνουν χαμηλά βουνά - θαμνοσκέπαστα ως και δασωμένα. Το οροπέδιο αυτό θα μπορούσε να χωρέσει αρκετά σπίτια και να στεγάσει πολλές οικογένειες. Οι βρύσες με το άφθονο νερό δημιουργούσαν τις προϋποθέσεις για την εγκατάσταση κατοίκων. Από την άλλη, οι εύκολες στην καλλιέργεια πλαγιές και ο κάμπος με τα άφθονα νερά δημιουργούσαν προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας.

Το Άνω Ψάρι από απόσταση φάνταζε σαν κάστρο. Τα σπίτια του πύργοι Μανιάτικοι, απολιθωμένοι βιγλάτορες σ’ ένα χρέος που ξεπληρώθηκε πριν χρόνια.

Η πρώτη εγκατάσταση των κατοίκων του έγινε το 1630. Σύμφωνα με την παράδοση οι πρώτοι κάτοικοι στο Άνω Ψάρι ήσαν οι οικογένειες των Κονταίων από το Σουλιμά και των Σγουραίων από την Ήπειρο. Γύρω στα 1660 εγκαταστάθηκε ο Αναγνώστης (Αλέξης Ντάρας από το Ζαϊμόγλι (Δροσιά Πυλίας), όπου είχε καταφύγει από το Ντάρα Μαντινείας κυνηγημένος από τους Τούρκους. Μετά ήρθαν οι Καραίοι και οι Ντουλιμαναίοι από τις Καρυές Μεγαλόπολης. Αυτές ήταν οι πρώτες οικογένειες που ίδρυσαν το χωριό και αργότερα σε αυτές τις οικογένειες προσκολλήθηκαν κι άλλες από άλλα μέρη της Ελλάδας.

Για την ονομασία «Ψάρι» κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα από που προήλθε. Κατά τον ιστορικό Κ. Σάθα (μνημεία της Ελληνικής ιστορίας) το χωριό Ψάρι είναι από εκείνα τα οποία φέρνουν το όνομα του Έλληνα ιδιοκτήτη τους. Ίσως όμως προέρχεται από το αρχαίο Οψάριον που σημαίνει σκληρός τόπος.

Το Άνω Ψάρι είναι γνωστό από την ιστορία, αφού από εδώ καταγόταν ο αγωνιστής στρατηγός και αγνός πατριώτης Γιαννάκης Γκρίτζαλης, (2η φωτ. και 3η φωτ. το σπίτι του) που μαζί με τον πεθερό του τον Μητροπέτροβα από τη Γαράτζα (Άνω Μέλπεια), ονομαστό κλεφτοκαπετάνιο και συμπολεμιστή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, τον Αναστάσιο Τζαμαλή από την Ασλάναγα (Άρι Μεσσηνίας) και άλλους, στα 1834, ηγήθηκε της αποτυχημένης «Μεσσηνιακής Επανάστασης» όπως την ονόμασαν, κατά της Βαυαροκρατίας. Μετά την αποτυχία αυτής της εξέγερσης ο Γκρίτζαλης συνελήφθη και οδηγήθηκε στην Κυπαρισσία. Ύστερα από συνοπτική διαδικασία καταδικάστηκε σε θάνατο από το στρατοδικείο και εκτελέστηκε σχεδόν αμέσως κι ας του είχε στο μεταξύ δοθεί «χάρη».

Από εδώ ξεκίνησε γύρω στα 1730, στην προεπαναστατική περίοδο, ο Μάρκος Ντάρας, ο οποίος είχε γίνει ο φόβος και ο τρόμος των Τούρκων σε όλο το Μοριά. Σε ηλικία 20 ετών έχοντας μαζί του 80-100 παλικάρια Ντρέδες, άρχισε τολμηρές και ριψοκίνδυνες επιχειρήσεις κατά των Τούρκων και των Αλβανών. Υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους κλεφταρματολούς της Πελοποννήσου και ίσως όλων των κλεφταρματολών της Τουρκοκρατίας και ήταν αναγνωρισμένος γενικός αρχηγός τους κατά την εποχή της δράσης του.

Από το Άνω Ψάρι καταγόταν ο κλεφταρματολός και καπετάνιος κατά τους αγώνες του 1821 σε διάφορες μάχες Γεώργιος Συρράκος. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης τον εκτιμούσε για την παλικαριά του.

Η προσφορά των κατοίκων του Άνω Ψάρι στους εθνικούς αγώνες υπήρξε αξιόλογη και οι Ψαραίοι έπραξαν πάντοτε το καθήκον και το χρέος τους για την πατρίδα.

Στο Ψάρι στις 24 Απριλίου του 1827 οι Ντρέδες έδειξαν μεγάλη γενναιότητα και αυτοθυσία και πολέμησαν τον Ασλάν Μπέη, αντιστράτηγο του Ιμπραήμ Πασά. Στη μάχη αυτή πολέμησαν ακόμη και οι γυναίκες του χωριού αλλά και από τα γύρω χωριά.

Στην Ενετική απογραφή το 1689 αναφέρεται ως Απάνω Ψάρι με 57 κατοίκους και στο Κάτω Ψάρι 18 κατοίκους. Στην επόμενη Ενετική απογραφή του 1700, δε γνωρίζουμε πόσοι ακριβώς έμειναν στο Άνω Ψάρι γιατί αναφέρονται μαζί οι κάτοικοι των δύο οικισμών, με το χαρακτηρισμό «Ψάρια» και 120 κάτοικοι.

Προς το τέλος του 19ου αιώνα άρχισαν να κατεβαίνουν πιο χαμηλά, εκεί που παλιά είχαν τα χειμαδιά, και εγκαταστάθηκαν με αποτέλεσμα σήμερα το Άνω Ψάρι να είναι ακατοίκητο. Μέσα στο χωριό φαντάσματα τα νεκρωμένα σπίτια που θύμιζαν Αρκαδινούς μαστόρους οι καλοπελεκημένες πέτρες. Άλλα γερά κλειστά, άλλα μισογκρεμισμένα, χωρίς νοικοκύρηδες. Αντέχει όμως ακόμη ο Άι Δημήτρης (4η φωτ.) και είναι προς τιμήν των φευγάτων Ψαραίων, που τον κρατούν σε καλή κατάσταση, για να τους φέρνει, που και που, στο Άνω Ψάρι , έτσι να θυμούνται και να μνημονεύουν τους άξιους προγόνους τους. Η ωραία εκκλησία είναι ένα έργο μαστοριάς και αγάπης, του Άι Δημήτρη στο «χωριό», όπως λένε στο Άνω Ψάρι οι Κάτω Ψαραίοι που το νιώθουν ακόμη ρίζα τους. Η καμπάνα του Άι Δημήτρη ήταν δώρο του βασιλιά Όθωνα, που σημαίνει ότι εκείνος δεν είχε τίποτα με τον Γκρίτζαλη, αλλά οι Βαυαροί του.

Στην άκρη του χωριού προς τα Βορειοανατολικά που η βρύση με τα τρία μεγάλα κανάλια της έβγαζε άφθονο και κρύο νερό, που μπορούσε να εξυπηρετήσει χιλιάδες κατοίκους.

Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει μια προσπάθεια να ενημερωθεί ο κόσμος και να αποκατασταθεί η μνήμη εκείνων που συμμετείχαν στην αποτυχημένη εξέγερση του 1834. Γίνεται λειτουργία στον Άι Δημήτρη στο Άνω Ψάρι και κατόπιν εξέχουσες προσωπικότητες των γραμμάτων εκφωνούν λόγους αναλύοντας τα γεγονότα της ταραγμένης εκείνης εποχής. Είναι κάτι που έπρεπε να είχε γίνει από χρόνια. Τις εκδηλώσεις αυτές παρακολουθούν και εκπρόσωποι των Μεσσηνιακών Συλλόγων, ιστορικοί, λογοτέχνες, εκπρόσωποι της βουλής των Ελλήνων και πλήθος κόσμου. Μια ιστορία μεστή σε γεγονότα δράσης, μια ιστορία αιώνων που αργοσβήνει, καθώς δε βρέθηκαν τότε οι «καλαμαράδες» να τη διασώσουν, είναι η ιστορία του χωριού.

Σημ: Τις πληροφορίες έδωσε ο Λεωνίδας Γ. Θεοχάρης. Το βίντεο είναι επιμέλεια του anodorio.blogspot.gr.