Κεφαλόβρυση (Ρίπεσι)

Το Ρίπεσι ή Κεφαλόβρυση όπως λέγεται σήμερα, είναι ένα όμορφο και φιλόξενο Αρβανιτοχώρι της ορεινής Τριφυλίας με λιγοστούς κατοίκους, που υπαγόταν στα Σουλιμοχώρια. Βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Μεσσηνίας στην πρώην επαρχία Τριφυλίας, ανάμεσα στα χωριά Σουλιμά (Άνω Δώριο), Αυλώνα, Πιτσά (Σιτοχώρι) και Σιδηρόκαστρο, χτισμένο σε υψόμετρο 520 μέτρων (κάτ. 158 απογραφή 2001). Η απόστασή του από το Κοπανάκι είναι 7 περίπου χιλιόμετρα.

Κατά την παράδοση, οι πρώτοι οικιστές ήταν Αρβανίτες, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή περί τα τέλη του 14ου αιώνα, μετά από πρόσκληση των Δεσποτών του Μυστρά. Ήταν βορειοηπειρώτες έποικοι, Χριστιανοί Ορθόδοξοι και παράλληλα με την ελληνική γλώσσα μιλούσαν και την αρβανίτικη διάλεκτο, λόγω της γειτνίασής τους με τους Αλβανούς. Σκοπός της εγκατάστασής τους ήταν να χρησιμοποιηθούν ως συνοριοφύλακες του Βυζαντινού Δεσποτάτου του Μυστρά καθόσον στην Ολυμπία υπήρχαν οι Φράγκοι.

Η Κεφαλόβρυση είναι πραγματικά ένα πολύ όμορφο και γραφικό χωριό, ζωσμένο μέσα στα ήμερα και άγρια δέντρα και στο άφθονο πράσινο, που δίνουν στον τόπο ένα χαρούμενο χρώμα.

Οι δύο ρεματιές που διασχίζουν το χωριό, το χωρίζουν σε τρία κομμάτια. Κάθε γειτονιά έχει το δικό της όνομα, το δικό της χρώμα τη δική της μικροϊστορία. Συνυφαίνεται διαλεκτικά με τους ανθρώπους που την αποτελούν λαμβάνοντας την ταυτότητά τους. Έτσι οι γειτονιές στην Κεφαλόβρυση δεν είναι άψυχες συνοικίες, έχουν υπόσταση. Οι «γείτονες» συνδέονται με μια σχέση οικειότητας, σχεδόν συγγενική που ομορφαίνει και διευκολύνει την καθημερινότητά τους.

Αξιόλογα, πανέμορφα, παλιά πέτρινα αρχοντικά, είναι δείγμα της αρχιτεκτονικής που επικρατούσε εκείνη την εποχή. Διαθέτουν δύο ορόφους: το ισόγειο για το κατώι και το ανώγειο.

Έχει μια πολύ ωραία και μικρή πλατεία, με τραπεζάκια των καφενείων κάτω από τα πλατάνια, δίπλα στις βρύσες από τις οποίες τρέχει παγωμένο νερό κατευθείαν από την καρδιά του βουνού. Η κομψή πλατεία αποτελεί το ευρύχωρο χοροστάσι του χωριού για το λαϊκό γλεντοκόπι και το ομαδικό ξέσπασμα σε καλαματιανό ρυθμό, στους ήχους του κλαρίνου. Επίσης αποτελεί το υπαίθριο σαλόνι για καφέ, αγώνα ταβλιού και παίξιμο κολιτσίνας, κάτω από τα βαθύσκιωτα πλατάνια. Εδώ βρίσκεται ο αιωνόβιος πλάτανος, φυτεμένος το έτος 1857 από τον Αδάμ Πορικό. Εντυπωσιακή είναι η μεγάλη πέτρινη θολωτή βρύση με τους τρεις καλοσχηματισμένους κρουνούς της, που έδωσε και τη νέα ονομασία στο παλιό Ρίπεσι.

Κατά την παράδοση, την οποία εκθέτει ο καταγόμενος από το χωριό αυτό Αθανάσιος Κ. Σταθόπουλος (Κεφαλόβρυση Τριφυλίας σελ. 32), η ονομασία του χωριού «Ρίπεσι» προήλθε από τα τσαρούχια με τα λουριά τους - στα Αρβανίτικα λέγονται ρίπε - που κρέμασε σε ένα δέντρο κάποιος τσοπάνης, για να μη χάσει το μέρος που εντόπισε νερό, στη δασωμένη τότε τοποθεσία, στην οποία βρίσκεται το χωριό, γύρω στα 1405 με 1420, ίσως και λίγο αργότερα.

Η δεύτερη εκδοχή για την παλιά ονομασία, ίσως και η πιο πιθανή, είναι ότι οι πρώτοι οικιστές του χωριού, ο Σάμπαλης και ο Μπασδούκος, οι οποίοι ήρθαν από τον οικισμό Ρίπεσι του χωριού Πόβλα της επαρχίας Φιλιατών, έδωσαν την ονομασία Ρίπεσι στο νέο τόπο που εγκαταστάθηκαν, για να τους θυμίζει την παλιά τους πατρίδα.

Το Ρίπεσι είναι ξακουστό στην ιστορία, αφού από εδώ καταγόταν οι θρυλικοί κλεφταρματωλοί Θανάσης Ριπεσιώτης, ο οποίος ήταν και φιλικός και ο Γιάννο Μπάλτας (1794-1883), που μαζί με άλλους άξιους αγωνιστές και τα παλικάρια τους, έδρασαν προεπαναστατικά προετοιμάζοντας το έδαφος για το μεγάλο ξεσηκωμό του γένους κατά των Τούρκων κατακτητών.

Από εδώ καταγόταν ο πρωτοπαλαιστής της ελληνορωμαϊκής πάλης και Ολυμπιονίκης (6η θέση) το έτος 1948 στο Λονδίνο Γεώργιος Λυκ. Πετμεζάς (1915-1999), ο οποίος με τις επιδόσεις του στον αθλητισμό δόξασε το όνομα ολόκληρης της Ελλάδας. Ο Γεώργιος Πετμεζάς, από το 1962 μέχρι το 1980, ήταν βετεράνος προπονητής στην εθνική ομάδα. Ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Αθλητικού Τύπου το 1989 τον τίμησε με το χρυσό μετάλλιο του συνδέσμου. Οι Ολυμπιονίκες Πέτρος Γαλακτόπουλος και Στέλιος Μηγιάκης ήταν μαθητές του. Με ενέργειες του Συλλόγου των Αποδήμων Κεφαλοβρυσιωτών φιλοτεχνήθηκε η προτομή του και τον Αύγουστο του 2005 τοποθετήθηκε στην πλατεία του χωριού, κοντά στη μεγάλη βρύση.

Το όνομα Κεφαλόβρυση αντικατέστησε το παλιό όνομα Ρίπεσι με το Δ/γμα 4-11-1927 (Φ.Ε.Κ. 306/1927). Από το έτος 1836 μέχρι το έτος 1840 υπαγόταν στον Δήμο Δωρίου (έδρα το Σουλιμά) και από 13-9-1840 μέχρι 31-8-1912 (Φ.Ε.Κ./ 262/1912), στον Δήμο Αυλώνος. Το 1912 με Β.Δ. καταργούνται οι δήμοι και τα περισσότερα χωριά δημιουργούν τις δικές τους κοινότητες.Τότε δημιουργείται η Κοινότητα Κεφαλόβρυσης που λειτουργούσε μέχρι το 1998, οπότε με τη συνένωση των δήμων και κοινοτήτων το Ρίπεσι προσαρτήθηκε στο νέο Δήμο Αετού, ως 31-12-2010 (ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ). Από 1-1-2011 αποτελεί Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Αετού του νεοσύστατου Δήμου Τριφυλίας (ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ).

Πηγές: α) Λεωνίδας Γ. Θεοχάρης και β) αρχεία περί συστάσεως και εξελίξεως των δήμων και κοινοτήτων 1836-1939 και διοικητικής διαιρέσεως του κράτους.